Betrokken bij natuur en landschap
Natuurlijk Tuinieren ATV De Pioniers (2012-2014)
De Pioniers doet sinds najaar 2012 mee aan het project Natuurlijk Tuinieren; een tweejarig project voor tuinenparken, dat door de AVVN wordt begeleid. Het project is uit een aantal elementen opgebouwd, waaronder een advies en een aantal workshops. Uiteindelijk kun je als vereniging het Nationaal Keurmerk Natuurlijk Tuinieren verdienen. Op dit moment zijn er in Nederland ruim 25 tuinenparken die dit keurmerk mogen dragen. Tijdens het traject worden workshops gegeven. Leden van De Pioniers hebben geleerd wilgen te knotten en te vlechten, vakkundig te snoeien en oude fruitbomen te herstellen en zijn alles te weten gekomen over stinzenplanten. Er volgen in 2014 o.a. nog workshops ecologische groenteteelt en het maken van moeraseilanden.
Zelfbeheer in Utrecht (2013)
Op verschillende locaties en begeleid vanuit diverse wordt in Utrecht zelfbeheer gestimuleerd. Vaak kleinschalige en praktische, eenvoudig uit te voeren maatregelen die effectief zijn en stimuleren om verder uit te bouwen. Zo heb ik bijgedragen aan de verbetering van de leefomstandigheden van de egel door bewoners te leren om egelhutjes te bouwen, meegedacht over de aanpassing van de harde oevers van singel en een cursus wilgen vlechten opgestart.
WaddenWerkWeekend wederom succesvol (september 2013)
Ieder jaar komen zo’n 200 vrijwilligers bij elkaar om een stuk Noordzeestrand van plastic te ontdoen. Dit jaar is 20 km strand schoongemaakt op Terschelling en Vlieland. Voor mij was dit het derde jaar. Hoewel er tientallen kuub afval worden verzameld is het onder de aandacht brengen van het probleem bij een breed publiek het voornaamste doel. Tijdens het weekend worden lezingen gegeven over de achtergronden en onderzoek naar de gevolgen van plastic in de oceanen. Een impressie.
ZOLO verkent landschap stadsrand Utrecht (juni 2013)
In het kader van ‘kijkje in de keuken’ van de Utrechtse netwerkorganisatie ZOLO is het landschap aan de rand van Utrecht verkent. Individueel werd op 10 verschillende plaatsen gevraagd goed te observeren en associaties te beschrijven. Dit ging volgens de methode die ook gebruikt werd tijdens de generatiedag ‘De Kracht van het Landschap’ (Rijp&Groen, 2012). De plekken waren zeer divers en riepen herinneringen op, maar soms ook ergernis. De wandeling werd voorafgegaan door een uiteenzetting van mijn type opdrachten, werkwijze en tot slot ook de beleving van natuur en landschap, die nogal tijdafhankelijk is. Zolist Ineke Smits maakte een treffend verslag van deze middag.
Om de Noord: landschapsexcursies Noorderpark (november 2013)
Een tweetal wandelexcursies door het boeiende landschap aan de noordrand van Utrecht. Er is vooral aandacht voor het leren herkennen van landschapskenmerken; vaak kleine aanwijzingen voor een groot verhaal. Van beide excursies is een route plus beschrijving van de ‘vertelpunten’ gemaakt om de wandeling nog eens na te lopen.
Buitenspel: landart in hartje Veluwe (oktober 2013)
Ook dit jaar organiseerden Marinka Pet en Ger Stok een landart-weekend op landgoed Hedebo bij Uddel. Tien deelnemers leefden zich uit in het bos met wat voorhanden was, zonder gebruik te maken van kunstmatig materiaal. Dat leverde weer verrassende en vergankelijke creaties op. Grafisch ontwerper Roelant Meijer maakte een fotoreportage.
Cursus flora en beheer (mei – oktober 2013)
Dit jaar volg ik deze praktijkgerichte cursus die wordt gegeven door Cor Nonhof van KNNV Delfland. De cursus is voor mij voor een deel een opfrisser, (bijvoorbeeld het determineren van grassen), maar geeft ook weer nieuw licht op bekende thema’s. Aan de orde komen o.a. beheer van graslanden, determineren, monitoren, gegevensverwerking en statistiek, beheer van water- en oevervegetaties en stadsflora. De cursus wordt gegeven in het natuur- en milieu-centrum De Papaver met een mooie educatieve tuin en arboretum/heemtuin naast het Delftse Hout.
Afdelingsweekend KNNV Utrecht in Rijnstrangengebied (mei 2013)
Tijdens dit weekend is er vanuit het Schenkenschanz (ooit gebouwd als fort op een strategisch riviereiland in de Duits-Nederlandse grensgebied) veel samen de natuur verkend op een doorgaans diepgaand niveau. Zo hadden we excursies naar de Overasseltse en Hatertse Vennen (verschillende typen vennen en bijbehorende natuur), De Bruuke (diepe kwel met blauwgraslanden), Kranenburger Bruch en een excursie naar het weidevogelgebied Die Hetter bij Emmerich (Duitse natuurbeschermingsorganisatie NABU). Na deze laatste excursie, onder bijna winterse omstandigheden, vraag je je af hoe het mogelijk is dat er überhaupt nog weidevogels weten te overleven, laat staan een nest jongen groot te brengen. In elk geval weinig weidevogels en al zeker geen snippen tijdens deze snippenexcursie. Ondanks dat oogsten we in het gehele weekend 62 vogelsoorten en maken we kennis met een opmerkelijke flora. Lees in een beknopt overzicht meer over weidevogels en beheer.
Beleeftuin ‘De Ont-moeting’ wint Pluk van de Pettefletprijs (4 maart 2013)
Wiljo Tukker en Paul van Kan van het Utrechtse tuinenpark De Pioniers zijn de winnaars van de Pluk van de Pettefletprijs 2013 met hun inzending De Ont-moeting: een beleeftuin waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en inspiratie opdoen voor natuurvriendelijk tuinieren. De Pluk van de Pettefletprijs is een prijs voor groene initiatieven in de provincie Utrecht. Een eervolle vermelding is toegekend aan Diana Wildschut, actief met talrijke natuur- en milieuprojecten in Amersfoort en aan Juf Eveline Gaspersz met haar plan voor een groen schoolplein in de Utrechtse wijk Zuilen.
Duurzame Recreatie (29 november 2012)
Op Landgoed Oostbroek organiseerde IVN een dag in het kader van Nieuwe Maatschappelijke Energie. Aanwezig waren ongeveer 30 mensen die betrokken zijn bij duurzame recreatie en dan met name in de Provincie Utrecht. Na inleidende lezingen werden in werkateliers ideeën en wensen samengebracht om proeftuinen te vormen. In een van de proeftuinen kan het concept van De Groene Loper (2009) een rol spelen. In de loop van 2013 is het concept samen met NMC Utrecht verder verkend.
Crestella Environmental Planning (oktober 2012)
Crestella Environmental Planning, waarin PaulvanKan natuur&landschap samen met 5 andere deskundige bedrijven is verenigd, legt een link tussen de behoefte aan duurzame ontwikkeling in urbane en rurale regio’s in Noord-Afrika enerzijds en Nederlandse expertise anderzijds. Manu Chabou is initiatiefnemer van Crestella. Hij heeft een stevig netwerk in deze regio opgebouwd. Met name Algerije heeft ambitie om te werken aan duurzame stedenbouw in combinatie met hoogwaardig waterbeheer, landschapsontwikkeling en ecologie. Echter, de know-how ontbreekt nagenoeg. Bij autonome ontwikkeling worden onleefbare woonwijken uit de grond gestampt met alle gevolgen van dien. Crestella beoogt om, samen met lokale autoriteiten en Nederlandse instituten, te werken aan duurzame oplossingen. Crestella omvat de volgende disciplines: stedenbouw, landschapsarchitectuur, architectuur, ecologie, watermanagement, milieukunde, civiele techniek en vormgeving en presentatie.
Beheerplan volkstuinenpark De Pioniers (oktober 2012)
Deze maand starten de voorbereidingen voor het beheerplan voor dit tuinenpark in Utrecht-Noordoost. Noodzakelijk vanwege achterstallig groot onderhoud van vooral de houtsingels die het park omsluiten. Een visie met streefbeelden is het vertrekpunt. Hiervoor worden interne en externe betrokkenen geraadpleegd, waaronder de AVVN die De Pioniers begeleidt in het traject ‘Natuurvriendelijk Tuinieren’. Het beheerplan vormt de basis voor waarborging en versterking van de drie functies die het 5 hectare grote gebied voor de stad vervult: de ecologische, de recreatieve en de sociaal-maatschappelijke functie. Niet alleen de grote beheervakken komen aan de orde, ook talrijke beheerrichtlijnen en ecologische voorzieningen worden beschreven. Bij het plan komt een werkkaart met planningkalender. De biodiversiteit op De Pioniers is verrassend groot en het aantal soorten groeit nog steeds: meer dan 60 soorten vogels, 15 soorten zoogdieren, 5 soorten amfibieën/reptielen en 19 soorten dagvlinders werden de afgelopen 15 jaar waargenomen. Behalve een oase van rust is het park ontmoetingsplaats voor leden én omwonenden. Tenslotte zijn er talrijke voorbeelden voor een diervriendelijk tuinieren en voedselvoorziening te zien.
De Kracht van het Landschap (30 september 2012)
‘Een merkwaardige complex van natuur en cultuur’ Deze uitspraak van Jacob Thijsse over het Nederlandse landschap 100 jaar geleden heeft niets in kracht verloren. Landschap is altijd om ons heen zodra we buiten komen. Onwillekeurig beïnvloedt het ons. En wij beïnvloeden het landschap. Meestal zijn we ons daarvan niet bewust. Op 30 september ontmoetten 30 mensen van 5 verschillende generaties elkaar om zich meer bewust te worden van de invloed onze leefomgeving; het landschap. De dag werd georganiseerd in samenwerking met Stichting Rijp&Groen en vond plaats op en rond tuinenpark De Pioniers, aan de stadsrand van Utrecht. Een plek met een historie van 77 jaar buiten-leven. Een plek voor en door alle generaties. Ervaringen werden uitgewisseld met deelnemers van je eigen generatie maar ook met andere generaties. Beleeft iemand van 25 jaar ons landschap anders dan iemand van 50 of van 75 jaar? Een vol programma, waarin wandelingen, beleving en dialoog elkaar afwisselden. Tussendoor was er tijd om na te denken over je favoriete plek. Aan het eind van de dag konden we concluderen dat het goed is je meer bewust te zijn van het landschap en dat iedere generatie toch een eigen beleving heeft. Ontdek meer in de impressie van deze dag en in het eindverslag.
Workshop vogelfotografie (juni 2012)
Op 23 juni was ik een van de deelnemers van de workshop vogelfotografie bij natuurfotograaf Bart Stornebrink op de Veluwe. Als je gewend bent om landschapsfoto’s te maken met een compactcamera (want altijd op zak) gaat er een wereld voor je open. Vanuit een schuilhut maak je honderden opnamen per uur, omdat je daarmee de kans op een volledig haarscherpe foto aanzienlijk vergroot. Je zorgt voor voldoende mm, liefst 500. Verder gaat de camera op AV en autofocus. De scherptediepte hou je maximaal om te zorgen dat de hele vogel scherp wordt (bij macro wordt juist vaak bewust daarvan afgeweken). Dat betekent een relatief hoog diafragma-getal. Mits je voldoende licht hebt, want anders krijg je weer bewegings- of trillingsonscherpte. Kortom: als vogelfotograaf is het schipperen. Na afloop heb je dan ook diep respect voor het geduld en de volharding – de enige juiste instellingen – van de ware vogelfotograaf. De nabewerking is een vak apart en zeker niet overbodig. Want een technisch goede foto kun je nog opwaarderen tot een prent waarmee je écht voor de dag kunt komen: geen storende achtergrondvlekken, geen korrel, volkomen scherp en perfect uitgesneden. En zo kom je na een dag hard werken thuis met 3 of 4 aardige prenten.
WABO-workshop natuur (juni 2012)
De Wet algemene bepalingen omgevingsrecht is een parapluwet die 25 vergunningen bundelt (per oktober 2010). Dienstverlening van gemeenten kan hierdoor beter en de procedures korter. Via het omgevingsloket (OLO) kan de vergunningsplicht en het bestemmingsplan worden getoetst. WABO heeft voor de initiatiefnemer een groot voordeel: één besluit en één inspraakprocedure. Een ander voordeel is dat al in het voortraject grijze en groene vergunningen aan de orde komen. Integrale afstemming is daardoor beter. Wat betreft het groen: ook de Flora- en faunawet en de kapvergunning zijn aangehaakt aan de WABO. Hoewel de kapvergunning in iedere gemeente anders is geregeld, komen bij de kap van een boom vaak beiden in beeld. Oudere bomen vervullen vaak een belangrijke ecologische betekenis voor de omgeving. De ontheffing Flora- en faunawet kan overigens ook nog los van de WABO worden aangevraagd. Belangrijkste tip voor initiatiefnemers: werk integraal en wees proactief. Dat betekent dat je je plan al in een vroeg stadium afstemt op het groene en grijze milieu. Maak in het beginstadium – en niet achteraf – een verkennend ecologisch onderzoek met daarin opgenomen ecologische richtlijnen, concrete mitigerende maatregelen. Voer het werk uit aan de hand van bestaande gedragscodes. De workshop werd gegeven door Stefan Vreugdenhil van de Zoogdiervereniging en edwin Koot van EKootree.
GroenmoetjeDoen ! (juni 2012)
Op zondag 10 juni 2012 zal voor de vijfde keer de GroenmoetjeDoen!-dag in Utrecht Noordoost plaatsvinden; dé open dag voor zelfbeheerprojecten. Het thema dit jaar is planten en dieren in de stad (biodiversiteit). Ook volkstuinenpark De Pioniers zet haar poorten wagenwijd open. Je kunt meedoen aan een excursie waarbij je leert kijken met de ogen van dieren. Waar zou je als ringslang je plek zoeken? Waar zou je je als heggemus nestelen?
Landschapsexcursies rondom Utrecht (voorjaar 2012)
De afgelopen maanden zijn 5 excursies gehouden als een uitwerking van degroeneloper. De wandelingen waren druk bezocht; de deelnemers zeer enthousiast. ‘ik zie vanaf vandaag het landschap met heel andere ogen’ hoorde je na afloop regelmatig. En daar gaat het ook om: ‘men ziet slecht wat men kent’ (Goethe). De wandel- en fietsexcursies werden georganiseerd in samenwerking met het KNNV, de Milieuwerkgroep Houten en VELT Het Groene Hart. Er volgen dit jaar nog meer wandelingen, o.a. in het Noorderpark. De proefversie van de groene loper Houten-Bilthoven wordt verder uitgewerkt, mogelijk ook voor andere gebieden. Hiervoor worden momenteel financiële middelen gezocht. De Stichting Buiten Gewoon Verbonden is hiervoor in oprichting.
Vereniging Ecologisch Leven en Tuinieren (januari 2012)
Velt is oorspronkelijk een Vlaamse vereniging die al tientallen jaren een duurzame samenleving promoot. Ook binnen Nederland kent de vereniging een aantal werkgroepen. Onlangs werd Velt Het Groene Hart opgericht. Ik maak deel uit van het kersverse kernteam dat als voornaamste taak heeft om het gedachtegoed van Velt uit te dragen. Dat gebeurt vooral door het organiseren van excursies en workshops. De eerste grote Velt-dag vindt plaats op zaterdag 10 maart 2012. Thema van deze dag is ‘buiten gewoon verbonden’ en dat is exact wat Velt uitstraalt. Tijdens deze dag maak je kennis met permacultuur, het landschap van het Noorderpark en duurzaam wonen in Het Groene Dak.
Groene loper wandeling groot succes (november 2011)
Met 17 deelnemers was op 6 november de eerste Groene Loper wandeling een mooie start. Deze landschapswandeling aan de oostflank van de stad Utrecht, die ik onder de vlag van KNNV Utrecht organiseerde, is een verdere stap in het uitwerken van het concept van ‘de groene loper verbindt‘, waarin mensen, initiatieven, natuur en landschap samen komen. Landschap als basis voor een duurzaam netwerk.
Audits duurzame golfbanen (oktober 2011)
In het kader van het GEO-certificaat voor duurzame golfbanen zijn de eerste audits door mij uitgevoerd, nadat eind 2010 werd overgestapt van Committed to Green naar het Internationale GEO (Golf Environment Organization). GEO is een internationale organisatie die golfbanen ondersteunt in hun streven naar minimale milieubelasting en maximale natuurkwaliteit. Inmiddels hebben meer dan 30 banen in Nederland het certificaat behaald. Daaraan gaat een lange weg vooraf. Bij een audit wordt gekeken of de baan aan de criteria voldoet en of deze is verankerd in planning, management en uitvoering. De criteria zijn gerangschikt onder 6 thema’s: natuur&landschap, water, energie, grondstoffen, milieu en samenleving. Nederland telt 207 golfbanen (NGF, september 2011). Veel banen tonen interesse of zijn bezig met de voorbereiding.
Filosofie van het landschap (najaar 2011)
Met zeer veel plezier volgde ik een onderdeel van de leergang ‘de filosofie van het landschap’ (HOVO Utrecht). Op een actieve manier werd nagedacht over de wijzen waarop in de afgelopen eeuwen naar het landschap is gekeken. Wandelend door verschillende landschappen kwamen uiteenlopende zienswijzen aan bod. Klassieke filosofen hadden al behoefte aan een ‘fysische methode’ om zich te verbinden met natuur en landschap. Engelse dichters en landschapsarchitecten uit de 18e eeuw voelden zich verwant met deze traditie. Zij ontwierpen een heel nieuw landschap, dat nog steeds herkenbaar is in de hedendaagse ruimtelijke ordening. En door middel van fenomenologie en oosterse benaderingswijzen hebben we geleerd om onze eigen verhouding met de natuurlijke omgeving te verdiepen.
Generaties en ‘de kracht van het landschap’ (augustus 2011)
In samenwerking met de Stichting Rijp & Groen wordt een generatiedialoog opgestart, ‘de kracht van het landschap’ geheten. In deze generatiedialoog gaan we op zoek naar de juiste ingang waarmee het landschap voor iedere generatie ‘toegankelijk’ wordt. In december vinden er interviews plaats met deelnemers van 6 verschillende generaties. Daaruit wordt een dagprogramma samengesteld voor de dialoog die in april wordt gehouden. Basis van een generatiedialoog is de visie van socioloog Pieter van Dijk. “Maatschappelijke vraagstukken kunnen alleen opgelost worden vanuit het geheel van generaties”, aldus Pieter.
Adviseur voor duurzame golfbanen (mei 2011)
Vanaf 1990 ben ik geregeld op golfbanen te vinden. Niet voor de sport, maar om ecologisch beheer te bevorderen, natuurwaarden te monitoren en voorlichting te geven over natuur op golfbanen. Hoewel golfbanen geen natuurgebieden zijn is de rijkdom enorm groot en sinds de teloorgang van ons cultuurlandschap zijn golfbanen voor veel soorten ongemerkt een refugium geworden. Via de Nederlandse Golf Federatie ben ik betrokken bij Committed to Green: golfbanen kunnen zich aanmelden voor een traject en uiteindelijk gecertificeerd worden als duurzame golfbaan. Sinds 2010 zijn de Nederlandse banen ondergebracht bij de internationale Golf Environmental Organization (GEO). Sinds 11 mei ben ik als lid van de GEOSA (GEO Sustainability Associates) bevoegd om golfbanen op duurzaamheid te adviseren en te verifiëren.
Landgoed Hälletorp: mijn visie en werkwijze in een notendop (maart 2011)
Op 21 maart is het inrichting- en beheerplan afgerond. Een betere manier om te laten zien hoe ik het liefst werk kan ik niet bedenken. Hier komt alles samen: onderzoek inheemse bomen en struiken in een ecologische gradiënt in Midden-Zweden; creeër 12 landschapsecologische wereldjes; beheer deze voor de komende 12 jaar en beleef ze via een wandeling langs bijzondere plekken met een verhaal. En dat in samenwerking met en hulp van velen.
ZOLO bestaat 5 jaar (januari 2011)
Sinds april 2010 ben ik actief lid van ZOLO; een gezellige Utrechtse netwerk-club van zo’n 100 van huis uit werkende ondernemers. De slogan ‘ook zo toe aan collega’s ?’ zegt voldoende. ZOLO staat voor Zelfstandige Ondernemers Lombok en Omgeving. Zelf heb ik bij ZOLO ervaren dat je snel de hulp vindt die je nodig hebt voor je bedrijf of project. En ‘zolisten’ zijn altijd bereid elkaar te helpen. Benieuwd geworden? Van harte welkom op de eerstvolgende vrijdagmiddagborrel.
ATV De Pioniers 75 jaar duurzaam (november 2010)
De Pioniers is een van de drie tuinenparken in Utrecht Noord-Oost. De Pioniers bestaat 7 november precies 75 jaar. Duurzaamheid staat bij de vereniging hoog in het vaandel. Op zaterdag 6 november wordt de jubileumreceptie gehouden. Het park staat dagelijks tussen 8 uur en 18 uur open voor bezoekers. Aan de hand van de educatieve rondwandeling kom je veel te weten over het park.
Golf Environment Organisation (september 2010)
Committed to Green is dit jaar opgenomen in GEO. Hiermee komen in een klap alle 22 Nederlandse banen met het certificaat van duurzaamheid op de (wereld)kaart. De toetsing wordt aangepast aan de internationale normen. Nederland loopt hierin samen met Groot Brittannië voorop. Komende jaren zal ik via de Nederlandse Golf Federatie als auditor betrokken zijn bij de certificering van golfbanen.
Winnaar fotowedstrijd NIVON (2010)
Eerste prijs gewonnen met de foto ‘water gaat zijn eigen gang’ bij het NIVON Utrecht.
De Groene Loper wint innovatieprijs (2009)
Met de inzending De Groene Loper winnen landschapsarchitect Birgit Schmaehling en landschapskundige Paul van Kan de eerste prijs van de ‘Innovatieprijs Waterrijk Cultuurlandschap’ (Provincie Noord-Holland). De groene loper heeft als doel betrokkenheid en toegankelijkheid van het landschap te vergroten. Het idee omvat vier onderdelen en kan overal in het (agrarische) cultuurlandschap worden uitgevoerd. Ook maakt de groene loper het verhaal van het landschap toegankelijk, omdat recreanten zelf op maat routes en informatie kunnen samenstellen, aldus het juryrapport.
